Το άρθρο που αναδημοσιεύουμε σήμερα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Τετράδια
πριν ένα περίπου χρόνο, την άνοιξη του 2012. Σε μια περίοδο που η
Αριστερά στην πλειοψηφία της δεν ιεραρχούσε ως σημαντικά τα γεωπολιτικά
ζητήματα και την ανάγκη προσανατολισμού σε σχέση με αυτά. Θεωρούμε ότι
οι τελευταίες εξελίξεις επιβεβαιώνουν το τελικό συμπέρασμα του άρθρου
αλλά και τα βασικά σημεία της ανάλυσης που προηγείται. Η προσπάθεια
προσανατολισμού σε αυτά τα ζητήματα είναι σήμερα επιβεβλημένη καθώς,
όπως σημειώνεται και στο άρθρο, "σήμερα το επίκεντρο από την οικονομία
περνά στην πολιτική και διαμέσου αυτής στο γεωστρατηγικό". Αυτό είναι
σήμερα φανερό και θα γίνεται περισσότερο φανερό αύριο στην Κύπρο, την
Ελλάδα, την Ευρώπη.
***
Στο τρίχρονο 2008-2011 οι διεργασίες πύκνωσαν, καθολικεύτηκαν απόκτησαν οικουμενική τροχιά. Στη χώρα μας ο σχολιασμός και η μελέτη στάθηκαν πρωτίστως στα οικονομικά και δευτερευόντως στα πολιτικά ενώ αγνοήθηκαν πολλά και σημαντικά που χωρούν στην σφαίρα της γεωπολιτικής. Έτσι όμως η προσέγγιση του σύγχρονου νεοελληνικού προβλήματος εκτός από μονομερής γίνεται παραμορφωτική.
Οι τεκτονικές πλάκες μετακινούνται, το γεωπολιτικό-γεωστρατηγικό ζήτημα παίρνει ολοένα και πιο δεσπόζουσα θέση στα πράγματα. Οι εξελίξεις στη χώρα συντελέστηκαν, όχι σε δοκιμαστικό σωλήνα, αλλά σ' αυτό το περιβάλλον.
Η αλλαγή δύο κυβερνήσεων μία της ΝΔ και μία του ΠΑΣΟΚ, η εξέγερση της νεολαίας τον Δεκέμβρη του 2008, η νέα καθεστωτική φάση που εγκαινίασε το Μνημόνιο, η επιβαλλόμενη φτωχοποίηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού, η έλευση της τρόικας, η μετατροπή της χώρας σε μεταμοντέρνα αποικία της Ευρώπης, η εμφάνιση ενός γνήσιου λαϊκού μαζικού κινήματος που σε δύο φάσεις (στις πλατείες και στις παρελάσεις της 28ης Οκτωβρίου) αποδιοργάνωσε την κυβερνητική εξουσία, οδηγώντας στην κυβερνητική μεταβολή υπό τον τραπεζίτη Παπαδήμο εκλεκτό των Μέρκελ και Σαρκοζί. Όλα αυτά γίνονται σε ένα πλαίσιο που η διεθνική πλευρά βαραίνει και παίζει αποφασιστικό ρόλο.
Η κρίση χρονίζει, πολλαπλασιάζεται, εκδιπλώνεται σε άλλους τομείς. Πέρα από τις οικονομικές συνέπειες, αγκαλιάζει τους εξωοικονομικούς τομείς. Ιδωμένη από την παγκόσμια πλευρά μπορεί να περιγραφεί κυρίως μέσα από τις γεωστρατηγικές μετατοπίσεις. Κεντρικό στοιχείο αυτών των μετατοπίσεων είναι η κρίση που διαπερνά τον δυτικό πρωτίστως καπιταλισμό. Τα παγκόσμια κέντρα του καπιταλισμού μετατοπίζονται ολοένα και περισσότερο προς την Ανατολή. Η συσσώρευση, η επικαιρότητα, οι ανερχόμενες δυνάμεις, οι πολιτικές αναβαθμίσεις και η δυναμική παρουσιάζουν μια άνευ προηγουμένου ένταση στην Ανατολή (αλλά και στο Νότο του σύγχρονου κόσμου). Έτσι λοιπόν το κυρίαρχο πρόβλημα του παγκόσμιου συστήματος εστιάζεται στο πώς θα υπάρξει μια νέα συναρμογή των ανερχόμενων κέντρων της περιφέρειας. Πώς η αναδιάρθρωση του παγκόσμιου συστήματος θα συμπεριλάβει σε νέο ρόλο αναβαθμισμένο, την περιφέρεια με το λιγότερο δυνατό κόστος για τη Δύση. Η Δύση, με τη σειρά της, έχει επιπλέον εσωτερικά προβλήματα. Οι ΗΠΑ διατηρώντας πολιτική στρατιωτική και εν γένει παγκόσμια ισχύ (το οικονομικό της στοιχείο παραμένει ευάλωτο και για πολλούς αναλυτές σε μεγαλύτερη κρίση από ό,τι η Ευρώπη), επιδιώκουν την αναγκαστική αναδιάρθρωση των παγκόσμιων συσχετισμών σε βάρος της Ευρώπης.
Σήμερα το επίκεντρο από την οικονομία περνά στην πολιτική και διαμέσου αυτής στο γεωστρατηγικό. Όλες οι αντιθέσεις μοιάζουν να απολήγουν στο γεωπολιτικό επίπεδο και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις να αντανακλούν ολοένα και πιο καθαρά αυτές τις ασίγαστες και οξυνόμενες αντιθέσεις. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, παροξύνονται όλων των ειδών οι αντιθέσεις. Π.χ. η αντίθεση Δύσης περιφέρειας, η αντίθεση στο εσωτερικό της Δύσης ενόσω αυτή παραμένει σε αλληλεγγύη μεταξύ της απέναντι στην περιφέρεια, αντιθέσεις μεταξύ των κρατών, αντιθέσεις μεταξύ των κρατών και των αγορών, αντιθέσεις ανάμεσα στις τράπεζες και στα πιο επιθετικά πειρατικά χρηματιστικά ιδρύματα, αντιθέσεις ανάμεσα στο βιομηχανικό κεφάλαιο και τις αγορές, αντιθέσεις ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο μέσα στην Ευρώπη και κάθε είδους άλλες αντιθέσεις. Αυτές ωστόσο, αποκτούν το νόημα μέσα στο γενικό πλαίσιο υποχώρησης της Δύσης και ανάδειξης νέων περιφερειακών δυνάμεων και της νέας συναρμογής τους στο διεθνές σύστημα.
***
Στο τρίχρονο 2008-2011 οι διεργασίες πύκνωσαν, καθολικεύτηκαν απόκτησαν οικουμενική τροχιά. Στη χώρα μας ο σχολιασμός και η μελέτη στάθηκαν πρωτίστως στα οικονομικά και δευτερευόντως στα πολιτικά ενώ αγνοήθηκαν πολλά και σημαντικά που χωρούν στην σφαίρα της γεωπολιτικής. Έτσι όμως η προσέγγιση του σύγχρονου νεοελληνικού προβλήματος εκτός από μονομερής γίνεται παραμορφωτική.
Οι τεκτονικές πλάκες μετακινούνται, το γεωπολιτικό-γεωστρατηγικό ζήτημα παίρνει ολοένα και πιο δεσπόζουσα θέση στα πράγματα. Οι εξελίξεις στη χώρα συντελέστηκαν, όχι σε δοκιμαστικό σωλήνα, αλλά σ' αυτό το περιβάλλον.
Η αλλαγή δύο κυβερνήσεων μία της ΝΔ και μία του ΠΑΣΟΚ, η εξέγερση της νεολαίας τον Δεκέμβρη του 2008, η νέα καθεστωτική φάση που εγκαινίασε το Μνημόνιο, η επιβαλλόμενη φτωχοποίηση της συντριπτικής πλειοψηφίας του πληθυσμού, η έλευση της τρόικας, η μετατροπή της χώρας σε μεταμοντέρνα αποικία της Ευρώπης, η εμφάνιση ενός γνήσιου λαϊκού μαζικού κινήματος που σε δύο φάσεις (στις πλατείες και στις παρελάσεις της 28ης Οκτωβρίου) αποδιοργάνωσε την κυβερνητική εξουσία, οδηγώντας στην κυβερνητική μεταβολή υπό τον τραπεζίτη Παπαδήμο εκλεκτό των Μέρκελ και Σαρκοζί. Όλα αυτά γίνονται σε ένα πλαίσιο που η διεθνική πλευρά βαραίνει και παίζει αποφασιστικό ρόλο.
Η κρίση χρονίζει, πολλαπλασιάζεται, εκδιπλώνεται σε άλλους τομείς. Πέρα από τις οικονομικές συνέπειες, αγκαλιάζει τους εξωοικονομικούς τομείς. Ιδωμένη από την παγκόσμια πλευρά μπορεί να περιγραφεί κυρίως μέσα από τις γεωστρατηγικές μετατοπίσεις. Κεντρικό στοιχείο αυτών των μετατοπίσεων είναι η κρίση που διαπερνά τον δυτικό πρωτίστως καπιταλισμό. Τα παγκόσμια κέντρα του καπιταλισμού μετατοπίζονται ολοένα και περισσότερο προς την Ανατολή. Η συσσώρευση, η επικαιρότητα, οι ανερχόμενες δυνάμεις, οι πολιτικές αναβαθμίσεις και η δυναμική παρουσιάζουν μια άνευ προηγουμένου ένταση στην Ανατολή (αλλά και στο Νότο του σύγχρονου κόσμου). Έτσι λοιπόν το κυρίαρχο πρόβλημα του παγκόσμιου συστήματος εστιάζεται στο πώς θα υπάρξει μια νέα συναρμογή των ανερχόμενων κέντρων της περιφέρειας. Πώς η αναδιάρθρωση του παγκόσμιου συστήματος θα συμπεριλάβει σε νέο ρόλο αναβαθμισμένο, την περιφέρεια με το λιγότερο δυνατό κόστος για τη Δύση. Η Δύση, με τη σειρά της, έχει επιπλέον εσωτερικά προβλήματα. Οι ΗΠΑ διατηρώντας πολιτική στρατιωτική και εν γένει παγκόσμια ισχύ (το οικονομικό της στοιχείο παραμένει ευάλωτο και για πολλούς αναλυτές σε μεγαλύτερη κρίση από ό,τι η Ευρώπη), επιδιώκουν την αναγκαστική αναδιάρθρωση των παγκόσμιων συσχετισμών σε βάρος της Ευρώπης.
Σήμερα το επίκεντρο από την οικονομία περνά στην πολιτική και διαμέσου αυτής στο γεωστρατηγικό. Όλες οι αντιθέσεις μοιάζουν να απολήγουν στο γεωπολιτικό επίπεδο και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις να αντανακλούν ολοένα και πιο καθαρά αυτές τις ασίγαστες και οξυνόμενες αντιθέσεις. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, παροξύνονται όλων των ειδών οι αντιθέσεις. Π.χ. η αντίθεση Δύσης περιφέρειας, η αντίθεση στο εσωτερικό της Δύσης ενόσω αυτή παραμένει σε αλληλεγγύη μεταξύ της απέναντι στην περιφέρεια, αντιθέσεις μεταξύ των κρατών, αντιθέσεις μεταξύ των κρατών και των αγορών, αντιθέσεις ανάμεσα στις τράπεζες και στα πιο επιθετικά πειρατικά χρηματιστικά ιδρύματα, αντιθέσεις ανάμεσα στο βιομηχανικό κεφάλαιο και τις αγορές, αντιθέσεις ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο μέσα στην Ευρώπη και κάθε είδους άλλες αντιθέσεις. Αυτές ωστόσο, αποκτούν το νόημα μέσα στο γενικό πλαίσιο υποχώρησης της Δύσης και ανάδειξης νέων περιφερειακών δυνάμεων και της νέας συναρμογής τους στο διεθνές σύστημα.